همایش ایران همکیش در تاریخ هفتم و هشتم بهمن ماه در سالن خلیج فارس مرکز همایش های بین المللی کیش برگزار شد. این نشست دو روزه با حمایت سازمان منطقه آزاد کیش و با دبیری علمی و اجرایی سعید رضا دوست انجام گرفت.
این همایش که در دو بخش به مدت زمان سه ساعت برگزار شد، شامل چندین سخنرانی بود؛ البته برخی از این سخنرانیها به دلیل شرایط پیش آمده در پی پاندمی کرونا و محدودیت های پدید آمده از آن به صورت آنلاین برگزار شد.
این مراسم سخنرانان متفاوتی در رشتههای گوناگون داشت. در افتتاحیه این همایش آقای مظفری رئیس منطقه آزاد کیش از جمله سخنرانان بود؛ ایشان در این همایش این نکته را ابراز کردند که :« تمامیت کشور صرفا تمامیت ارضی نیست، بلکه باید این گستره عظیم تمدنی را در حوزه‌های مختلف عرفانی، ادبیات و فرهنگ گرامی بداریم». مظفری در ادامۀ بحثهای خود از دلایل برگزاری این همایش در منطقه آزاد کیش و در این مکان توریستی – تجاری را این گونه بیان کرد که : « شأن مردم ایران ایجاب میکند که گام‌های موثری برداریم و با استمرار این حرکت دین خود را به ایران عزیز ادا کنیم.»
از دیگر سخنرانان این گردهمایی سید علی میرفتاح، روزنامه نگار مطرح ایرانی و سردبیر پیشین روزنامه اعتماد و سردبیر فعلی مجلۀ کرگدن بود. میرفتاح در سخنان خود به این موضوع اشاره کرد که در ایران، هر گاه از وطن صحبت میکنیم بر سر معنای آن اتفاق نظر نداریم، حاکمیت هم هر زمان که از منافع ملّی صحبت میکند، مورد پذیرش عموم مردم قرار نمیگیرد، در سطح روشنفکران نیز معارضه با حکومت، گاهی در تعارض با مفهوم ملّت و وطن قرار میگیرد. میرفتاح در سخنان خود به این نکته اشاره کرد که بحث او ناظر بر موضوع رسانه و بر اساس حرفۀ او یعنی روزنامه نگاری بنا شده است. وی در ادامۀ سخنان خود این موضوع را اشاره کرد که ما در بیان مفهوم وطن علاوه بر سوتفاهم های زبانی درگیر سو تفاهم های ذهنی نیز هستیم، او افزود که ما نسبت به هم دچار پیش داوری هستیم و هر چه دولت متمرکز تر باشد، این بدبینی نیز بیشتر خواهد شد. این روزنامه نگار در پایان بحثهای خود به نقش رسانه در بهبود شرایط فعلی که موضوع وطن به حال خود رها شده، تأکید کرد.
دیگر سخنران برخط یا آنلاین همایش، محمد دهقانی بود. ایشان که متخصص در ادبیات هستند، سعی کردند به این موضوع اشاره کنند که تلقی قدمایی چون ابن سینا و ناصرخسرو از وطن چه چیزی بوده است و اینکه شاهنامه یک مفهوم نژادی نیست. البته در نقد موضع آگاهی ایشان که بارها در کتابها و مقالات ایشان نیز بازتاب داده شده است بایست این نکته را اشاره کرد، که ایشان همواره با نگاهی ایدئولوژیک به بررسی مادۀ تاریخ ایران میروند، این نگاه را ایشان در بررسی تاریخ بیهقی که در قالب یک کتاب منتشر شده است نیز دارند. حال این که موضوعات ایدئولوژیک، بحثهای جدیدی اند، به سهولت نمیتوان از این بحثهای جدید سراغ متون کهن رفت. مفاهیمی چون نژادگرایی و ناسیونالیسم موضوعات جدیدی اند و بی ارتباط با ایران با توجه به تاریخ این مفاهیم، چرا که در محیط اروپا در پاسخ به مادۀ تاریخ اروپا پدید آمدهاند و نمیتوان پاسخ های غرب را به پرسش های ایران داد. این نکتهایست که شاید بهتر باشد در مواجه با ایران بیشتر بدان توجه شود.
سخنران دیگر آنلاین دکتر محسن محبی حقوقدان بود؛ شاید بتوان گفت که تنها مبحث مرتبط با بحث حاکمیت ملّی که موضوعی مهم در فلسفۀ حقوق و فلسفۀ سیاسی است توسط ایشان مطرح شد. ایشان به تببین حقوقی موضوع کشور و دولت پرداختند. سخنان ایشان میتوان این چنین یاد گرفت که هر نوع بحث راجع به وطن و هویت ملّی نمیتواند ارجاع به معنی حاکمیت ملّی باشد. پخش مستندی در رابطه و با موضوع حاکمیت تاریخی ایران بر جزایر سه گانه تنب بزرگ و کوچک و ابوموسی و اجرای گروه‌های موسیقی شمال خراسان به همراه شاهنامه خوانی توسط استاد یگانه و گروه موسیقی کیش به سرپرستی محسن شریفیان از دیگر بخش‌های این همایش بود. شمس لنگرودی، لیلی گلستان و ابوتراب خسروی از چهرههای حاضر در روز نخست این نشست بودند. چهرههایی که دو تن از آنها یعنی شمس لنگرودی شاعر و ابوتراب خسروی نویسنده در روز دوم همایش سخنرانی کردند.
در روز دوم، استاد یگانه همچون روز قبل با موسیقی مقامی و ترانه فولکلور و پس از آن اشعار شاهنامه روح با طراوت به مرکز همایشها و حاضرین جلسه دمید. پس از آن پنل اول گفت و گو آغاز شد؛ در این نشست محسن شریفیان نویسندۀ کتاب «بابا الهوا» که به تازگی از سوی انتشارات نگاه معاصر با حمایت سازمان منطقه آزاد کیش منتشر ساخته به همراه امید سمقانی نوازنده تار ایرانی به همراهی سعید رضا دوست به گفت و گو پرداختند. موضوع بحث، بسیار پراکنده بود، مواردی که به آنها اشاره رفت و بسیاری از این موضوعات به نظر این قلم ابتر و بلا توضیح ماند شامل مواردی چون جدال سنت و تجدد، وقوع تجدد نوآوری در شعر و موسیقی به مثابۀ هویت ملّی موسیقی دستگاهی و نواحی و مقامی بود. در این بحثها، سخنان محسن شریفیان را میتوان منسجم تر دانست. بحث پر شد از کلیشۀ جدال سنت و مدرنیته در ایران که هیچ کس هم نمیداند چیست. یا اگر هم کسی بداند که چیست بحث آن در همایش حاکمیت ملّی نبود. امّا اشارههای محسن شریفیان که موسیقی چگونه میتواند ملّی باشد، بحث جالب توجه بود، آنچه از سخنان وی بر میآمد ایشان بر این موضوع آگاهی داشتند که هر چیز سنتی لزوماّ تداعی کنندۀ امر ملّی نیست.
پنل دوم بحث، با حضور شمس لنگرودی شاعر و ابوتراب خسروی نویسنده با مدیریت بهاالدین مرشدی برگزار شد. در این پنل برای کسانی که در همایشهای علمی علوم انسانی پیش از این حضور داشتند، رفتاری خرق عادت به وجود آمد. شمس لنگرودی شاعر برجستۀ میهن در شعر نو است؛ ایشان که هیچ گاه نظریهای راجع به میهن صادر نکردهاند و چنین ادعایی هم ندارند از مهمانان دعوت شده در این نشست بودند، در این میان نیز ابوتراب خسروی که میتوان وی را برجسته ترین نویسندگان کشور نامید نیز شروع به طرح بحث کرد، پس از چند دقیقه مقدمه چینی درست زمانی که وارد مشروطه شد، یعنی زمانی که از لحاظ تاریخی میتوانست به موضوه همایش ارتباط پیدا کند، سخنانش توسط مدیر جلسه قطع گشت و مدیر جلسه مشغول خواندن قصهای شد که بسیار هم تلاش میکرد از آن حاکمیت ملّی را استنباط کند. ابوتراب خسروی این نکته را مجال یافت که اشاره کند، زبان نشانۀ اصلی وطن است و مهاجران حتی اگر از سرزمینی مهاجرت کرده باشند، باز هم تا زمانی که به زبان ملّی و میهنی خود سخن بگویند و فکر کنند، اهل آن سرزمین هستند. بحث دیگری که نیمه باقی ماند و توسط ابوتراب خسروی مطرح شد، وجود زیبایی شناسی مشترک میان ایرانیان بود. این بحث را میتوان بحثی جدی گرفت و امید که روزی کامل بیان شود.
توجه به هویت ایرانی، با توجه به مسائل تاریخی که امروزه در جهان و منطقه ما در حال وقوع است، امر بسیار مهم و جدی است. این که در منطقه آزاد کیش، به چنین موضوعی اندیشده شده است، جای قدرانی بسیار دارد. اما بهتر است بحث های تخصصی را به اهل فن آن واگذار کنیم؛ بدانیم که صحبت از موضوعات مورد علاقۀ ما لزوماَ نمیتوانند حامل معنای یک مفهوم علمی باشند. اینکه موسیقی، شاهنامه و زبان فارسی شاکله های مهم هویتی ما هستند، کسی را یارای شک در آن نمیتواند باشد مگر اینکه غرضی در پس افکار نهان کرده باشد. امّا صحبت از ادبیات، شعر و موسیقی توسط موسیقی دان و ادیب میتوان حامل معنا و کارکرد آنها در حاکمیت ملّی باشند؟
